Paris (Stadt)

Paris isch d'Hauptstadt vu Frankriich und vu dä Region Île-de-France. Paris wird vum Fluss Seine in än südliche Teil (rivière gauche "des linke Seineufer") und än nördliche Teil (rivière droit "des rechte Seineufer") trennt. Im eigetliche Stadtgebiet vu Paris läbet um die 2,1 Millione Mensche, im gsamte Ballungraum sinds um die 12 Millione Iwohner. Die usserhalb vu dä Ringautobahn glägene Ortschafte weret selbstständig vuwaltet und ghöret nit zu dä Stadt Paris im eigetliche Sinn.
Im zentralistisch regiertä Frankriich isch Paris des wichtigschte politische, wirtschftliche und kulturelle Zentrum. Durch sini drei Flughäfe und sechs Kopfbahöf isch Paris dä wichtigschte Vukehrsknotepunkt im Land.

Gschicht

Paris ischt urschprünglich ä keltische Siedlung vum Stamm vo de Parisier uf dä Seine-Insle, wo hüt Île de la Cité heisst, gsi. Dä ursprüngliche Name vu Paris isch Lutuhezi. De erschte Teil vum Namme schtammt vum Gallische Wort luta ab, wa soviel wie Sumpf heißt. Dä keltisch-römische Name war "Lutetia Parisiorum" wa soviel wie "Sumpfebini vu dä Parisier" bedüted. Nochdem die Siedlung vu dä Römer eroberet wore isch, hän die Iwohner ihri Stadt abbrennt und dä Römer überlu. Dieselle hän dann die Stadt wieder uffbaut und hän sie Lutetia gnennt. Usserdem hän sie die Stadt befeschtigt und uff slinke Seine-Ufer usdehnt. D'Stadt isch i dä Römerzit unterm Name Civitas Parisiorum oder Parisia bekannt wore, isch aber ubedütend bliebe.
Im Johr 508 hät dann de Frankekönig Chlodwig Paris zu dä Hautpstadt vu sinnem Riich gmacht. Spöter isch dann d'Stadt zu neme fränkische Teilkönigriech Paris wore. Abbem 10. Johrhundert isch Paris dann kreisförmig noch usse hi gwachse. Im 14. Johrhundert isch no die Bastille baut wore. Ä Bsetzung durch die Ängländer im 15. Johrhundert isch unter dä Fihrung vd de Jeanne d'Arc beendet wore.
Dä Sunnekönig Ludwig XIV. isch herno im 17. Johrhundert uf Versailles zoge. Zu sälere Zit hät Paris scho über ä halbi Million Iwohner und isch s'politische Zentrum vu Frankrich. 1789 hät mit dem Schturm uff die Bastille dann die französische Revulution agfangä. De König Ludwig XVI. isch no köpft wore.
1799/1804 hät no dä Napoleon Bonaparte d'Macht ergriffä und hät sich 1804 i dä Notre-Dame selber zum Kaiser krönt. 1871 isch im Schpiegelsaal vu Versailles s'dütsche Riich usgruefe wore. 1900 no isch z'Paris d'Metro i Betrieb gno wore.
Im Johr 1919 isch dä Versailler Schpiegelsaal wieder än gschichtliche Schauplatz worre. Dei isch dä Friedensvutrag nochem erschte Weltkrieg unterschriebe wore. Zu sellere Zit hät Paris scho über drei Millione Iwohner ka. Im zweite Weltkrieg isch Paris vu de dütsche Truppe bsetzt wore. D'Stadt isch no unterm Charles de Gaulle mit dä Hilf vu dä Amerikaner und dä Engländer befreit wore